Guillelmi de Ockham Summa totius Logicae: Pars I
[CAP. 46. DE ILLIS QUAE PONUNTUR IN GENERE QUANTITATIS]
Visa varietate opinionum circa distinctionem et identitatem quan-
titatis cum substantia et qualitate secundum utramque opinionem, vi-
dendum est de illis quae ponuntur in genere quantitatis. Et primo secun-
dum opinionem primam, quae mihi videtur esse Philosophi.
Unde secundum illam opinionem dico quod omne illud per quod
responderi potest ad quaestionem factam per 'quantum' reponendum
est in genere quantitatis. Et accipio hic hoc interrogativum 'quantum'
secundum quod est commune et quasi generale ad 'quantum' stricte
sumptum et ad 'quot'.
Potest autem per tale interrogativum quaeri de pluribus, ita quod
interrogativum est expressivum plurium, sicut si quaeram 'quot sunt hic
intus', 'quot homines sunt hic'. Et tunc illud per quod respondetur ad
talem quaestionem est inter quantitates discretas connumerandum,
quando scilicet exprimit pluralitatem. Et isto modo numerus est quan-
titas discreta, quia si quaeratur 'quot sunt isti homines' et respondeam
'tres', illud per quod respondeo exprimit plura. Isto etiam modo oratio
est quantitas discreta, quia quaerendo de oratione 'quanta est', intelli-
gitur quaestio de pluralitate syllabarum et quantitate earum. Aliter enim
contingeret uniformiter quaerere de una littera et de una syllaba, cum
possit esse longa et brevis, et ideo illud per quod respondetur debet
esse expressivum plurium, et propter hoc inter quantitates discretas
connumeratur.
Si autem interrogativum quantitatis non sit expressivum plurium,
oportet quod sit expressivum unius, habentis plures partes distantes
situaliter ab invicem. Et tunc vel exprimit distantiam secundum longi-
tudinem et sic est linea; vel secundum latitudinem, et sic est superficies;
vwl secundum profunditatem, et sic est corpus. Vel quaerit de loco vel
de tempore, et sic ista duo 'locus' et 'tempus' reponuntur in genere
quantitatis.
Ad cuius evidentiam sciendum est quod ista duo 'locus' et 'tempus'
non ita per se pertinent ad genus quantitatis sicut alia, sed de loco et
tempore diversa ratio quaerenda est. Unde tempus ideo non ponitur ita
per se de genere quantitatis sicut alia, quia tempus non significat praecise
rem exsistentem in rerum natura sicut alia. Unde linea, superficies,
corpus et numerus significant res praecise exsistentes, non significando
nec connotando aliquid nisi rem exsistentem. Tempus autem, sicut
motus, connotat vel significat rem non exsistentem vel in actu vel in
potentia. Unde secundum istam opinionem tempus non est aliqua
res distincta realiter a motu, nec motus est aliqua res distincta realiter
a rebus permanentibus. Immo inotus non importat nisi quod una res
habet aliam partem post aliam, vel quod una coniungitur uni post
aliam, vel quod coniungeretur sibi si aliqua res quiescens esset sibi ap-
proximata. Et ita motus non est aliqua res distincta realiter a rebus
permanentibus, et eodem modo nec tempus. Et propter hoc non po-
nitur tempus nisi quasi per accidens vel quasi passio rerum permanen-
tium exsistentium in genere quantitatis. Et consimiliter motus potest
poni in genere quantitatis, sicut ponit Aristoteles V Metaphysicae.
De loco autem alia ratio danda est. Unde locus non dicitur esse per
se in genere quantitatis, quia locus non est aliquid distinctum a superficie.
Et simul cum hoc, cum veritate propositionis enuntiantis locum de
subiecto aliquo non potest locus variis modis et cum variis determina-
tionibus connotantibus quantitatem successive verificari de eodem
absque consimili variatione consimilis praedicationis superficiei vel lineae
vel corporis de eodem. Verbi gratia sit haec modo vera 'a est locus'
stante ista propositione 'a est locus' non possunt tales verificari succes-
sive 'a est maior locus', 'a est minor locus', 'a est longior', 'a est brevior'
et sic de consimilibus, nisi tales etiam successive verificentur 'a est maior
superficies', 'a est minor superficies'; vel tales 'a est maior linea', 'a est
minor linea'; vel tales 'a est longius corpus vel brevius corpus'. Et
universaliter nullae tales determinationes repugnantes additae huic prae-
dicabili 'loco' possunt successive verificari de loco nisi simul verificentur
si addantur alicui istorum trium 'linea', 'superficies', 'corpus'.
Et ex isto patet ratio quare non obstante quod ista opinio ponat
quod linea, corpus et superficies non sunt distinctae res, sicut nec locus
distinguitur ab eis, tamen magis per se pertinent ad genus quantitatis
quam locus, quia scilicet non obstante quod significent eandem rem,
tamen possunt tales successive verificari 'a est longior', 'a est brevior',
quamvis nullae tales verificentur 'a est latius', 'a est minus latum', 'a
est profundius', 'a est minus profundum'.
Ex praedictis patet quod locus non est ita distinctum praedicabile a
linea, superficie et corpore sicut ipsa sunt distincta inter se.
Ex praedictis etiam colligi potest quod prima et essentialior divisio
et distinctio illorum quae sunt in genere quantitatis sumitur per hoc
quod illud per quod respondetur ad interrogativum factum per 'quan-
tum', large accipiendo 'quantum', vel est expressivum plurium, et sic
est numerus, vel est expressivum unius compositi ex pluribus, et sic su-
mitur magnitudo, quae dividitur aliquo modo in lineam, superficiem
et corpus. Et ita nec oratio nec locus nec tempus continentur ibi in ista
divisione, sed magis sunt passiones vel accidentia eorum.
Et isto modo dividendi utitur Philosophus, V Metaphysicae,
ubi enumerando illa quae sunt quanta per se et primo, non ponit nisi
numerum, lineam, superficiem et corpus. Unde primo describens 'quan-
tum' dicit sic: 'Quantum vero dicitur quod est divisibile in ea quae
insunt, quorum utrumque aut singulum, unum aliquid et hoc aliquid
natum est esse'. Per primam particulam scilicet 'divisibile in ea quae
insunt' excluduntur tempus et oratio et motus, quia quodlibet istorum
importat aliquid quod non est vel importat aliquid quod est negative,
et hoc saltem vel respectu alicuius vel simpliciter. Iste est inodus loquendi
Auselmi, De casu diaboli, qui est multum necessarius in diversis
difficultatibus. Et propter hoc ista non ponuntur primo quanta. Per se-
cundam particulam possunt excludi omnia accidentia et omnes formae
et materiae, quia talia non sunt nata esse 'hoc aliquid'. Sed tunc acci-
pitur 'quantum' stricte, pro illo scilicet quod est per se exsistelis, non
innitens alteri nec tamquam pars nec tamquam accidens alterius.
Et sic, secundum istam opinionem, sumendo 'quantum' stricte,
sola substantia composita ex materia et forma - vel, secundum opinionem
Aristotelis, corpus caeleste - est quantum. Et ideo Philoso-
phis postea enumerando illa quae sic dicuntur quanta, dicit sic:
'Multitudo igitur quantum aliquid si numerabilis fuerit; magnitudo
autem si mensurabilis fuerit. Dicitur autem multitudo quoddam divisibile
potestate in non continua; magnitudo autem quod in continua. Magni-
tudinis autem, quae quidem ad unum continua, longitudo; quae autem
ad duo, latitudo; quae autem ad tria, profunditas. Horum autem plura-
litas finita, numerus; sed longitudo, linea; latitudo, superficies; profun-
ditas, corpus'.
Ex quo patet quod ista quatuor, lineam, superficiem, corpus et nu-
merum praecise enumerat, et ita nec tempus nec orationem nec locum,
propter rationes prius positas.
Post praedicta sciendum est quod aliqua quae ponuntur in genere
quantitatis sunt illa per quae respondetur ad quaestionem factam per
'quantum', et sic 'bicubitum', 'tricubitum', 'duo', 'tria', et sic de con-
similibus, sunt in genere quantitatis. Alia dicuntur in genere quantitatis
quia sunt communia per se primo modo ad talia, et sic linea, superficies,
corpus, numerus sunt in genere quantitatis.
Tabula Capitulorum Summae Logicae
Index textuum electronicorum
ad AKAI-KEN(Lingua Japonica)
ad AKAI-KEN(Lingua Latina)