Guillelmi de Ockham Summa totius Logicae: Pars II
[CAP. 7. DE PEOPOSITIONIBUS DE PRAETERITO ET DE FUTORO]
Quarto videndum est de propositionibus de praeterito et de futuro.
Et est primo sciendum quod quaelibet propositio de praeterito et de
futuro, in qua subicitur terminus communis vel pronomen demonstra-
tivum cum termino communi vel terminus discretus importans aliquod
compositum, est distinguenda, eo quod subiectum potest supponere pro
eo quod est vel pro eo quod fuit, si sit propositio de praeterito, aut pro
eo quod est vel pro eo quod erit, si sit propositio de futuro. Et sive sic
sive sic, si sit propositio affirmativa requiritur quod praedicatum sub pro-
pria forma, hoc est quod ipsummet praedicatum vere per tale verbum
praedicetur de eo pro quo subiectum supponit, ita scilicet quod propo-
sitio in qua praedicatur praedicatum de pronomine demonstrante prae-
cise illud pro quo subiectum supponit fuit aliquando vera, si sit propo-
sitio de praeterito, vel quod erit aliquando vera, si sit propositio de
futuro. Verbi gratia, si ista propositio sit vera'album fuit Sortes', et si
'album' supponat pro eo quod est album, non requiritur quod haec
fuerit aliquando vera 'album est Sortes', sed requiritur quod haec fuerit
vera 'hoc est Sortes', demostrando illud pro quo subiectum supponit in
ista 'album fuit Sortes'. Unde si Sortes nunc primo sit albus, haec est
vera 'album fuit Sortes', accipiendo subiectum pro eo quod est, et ta-
men numquam haec fuit vera 'album est Sortes', sed haec fuit vera 'hoc
est Sortes', demonstrando Sortem; et quia 'album' in ista 'album fuit
Sortes' supponit pro Sorte, ideo haec est vera. Similiter ista est modo
vera 'creans ab aeterno fuit Deus', et tamen haec non fuit ab aeterno
vera 'creans est Deus', sed ista ab aeterno fuit vera - vel fuisset vera, si
fuisset formata - 'iste est Deus', demonstrando illum pro quo 'creans'
supponit in ista 'creans ab aeterno fuit Deus'.
Similiter ista est vera 'puer erit senex', et tamen haec nuniquam erit
vera 'puer est senex', sed ista erit vera 'iste est senex', demonstrando il-
lum qui modo est puer. Et ita est de aliis.
Unde ista est differentia inter propositiones de praesenti et de prae-
terito et de futuro quod praedicatum in propositione de praesenti stat
eodem modo quo subiectum, nisi ahquid additum impediat; sed in pro-
positione de praeterito et de futuro est variatio, quia praedicatum non
tantum stat pro illis de quibus verificatur in propositione de praeterito
et de futuro, quia ad hoc quod talis propositio sit vera, non sufficit quod
illud de quo praedicatum verificatur, sive per verbum de praeterito sive
per verbum de futuro, sit illud pro quo subiectum supponit, sed requi-
ritur quod ipsummet praedicatum verificetur de illo pro quo subiectum
supponit, secundum quod denotatur per talem propositionem. Sicut po-
sito quod Sortes modo sit albus et fuerit per totam diem istam et non
ante, tunc haec est falsa 'Sortes heri fuit albus', et tamen 'album' vere
praedicatur de Sorte et similiter praedicabatur de Sorte; quia tamen
heri non praedicabatur de Sorte ideo haec est modo falsa de praeterito
'Sortes heri fuit albus'.
Similiter si Sortes nunc primo sit albus, haec est falsa 'Sortes fuit
albus', et tamen Sortes fuit illud de quo modo 'album' verificatur; quia
tamen haec non fuit vera 'Sortes est albus', ideo haec est modo falsa
'Sortes fuit albus'. Et hoc quia praedicatuni appellat suam formam',
modo praeexposito; sed subiectum non sic, quia ad veritatem proposi-
tionis de praeterito non requiritur quod propositio aliqua, in qua prae-
dicatur per verbum de praesenti praedicatum - vel illud pro quo sup-
ponit praedicatum - de ipso subiecto, fuerit vera. Sicut si Sortes nunc
primo sit albus, tunc haec est vera 'album fuit Sortes', et tamen nulla
propositio de praesenti in qua praedicatur hoc praedicatum 'Sortes'
- vel illud pro quo supponit - de hoc subiecto 'album' fuit prius un-
quam vera, quia haec numquam fuit vera 'album est Sortes' vel 'album
est hoc', demonstrando illud pro quo praedicatum supponit in ista
'album fuit Sortes'. Aliqua tamen propositio in qua praedicatur 'Sortes'
de pronomine praecise demonstrante illud pro quo subiectum supponit
in ista 'album fuit Sortes' fuit vera, nam in ista 'album fuit Sortes' li
album supponit pro Sorte qui nunc est albus, et haec prius fuit vera 'hoc
est Sortes', demonstrando Sortem.
Ex istis patet quod haec est concedenda 'creans semper fuit Deus',
quia semper propositio in qua praedicatur 'Deus' de pronomine demon-
strante illud pro quo 'creans' supponit in ista 'creans semper fuit Deus'
semper fuit vera, vel fuisset, si fuisset formata, nam haec semper
fuit vera 'hoc est Deus'. Haec tamen non semper fuit vera 'creans est
Deus', quia ante creationem mundi fuit falsa. Sed ista 'Deus semper fuit
creans' est simpliciter falsa, propter causam dictam, et ita est de multis
aliis consimilibus. Et sicut dictum est de propositionibus de praeterito,
ita dicendum est, proportionaliter, de propositionibus de futuro.
Tabula Capitulorum Summae Logicae
Index textuum electronicorum
ad AKAI-KEN(Lingua Japonica)
ad AKAI-KEN(Lingua Latina)